Przez dziurkę od klucza - Jane Goodall

Tytuł: Przez dziurkę od klucza
Autor: Jane Goodall
Wydawnictwo: Prószyński i Ska

Przez wieki uważano, że człowiek jest jedyną istotą zdolną do odczuwania emocji. Pierwszym badaczem, który po raz pierwszy wspomniał o zwierzęcych uczuciach był Karol Darwin. Jednak jego koncepcję na dziesięciolecia wyparła teoria Pawłowa, który twierdził, że całe zachowanie zwierząt opiera się jedynie na odruchach. Późniejszy powrót myśli o ludzkich uczuciach u zwierząt zawdzięczamy właśnie Jane Goodall, która przez wiele lat badała szympansy w Tanzanii. Nie jeden raz koledzy pokpiwali z niej, kiedy zaczynała mówić o emocjach wśród szympansów, takich jak opłakiwanie przez matkę jej zmarłego dziecka. Było to postrzegane jako podejście antropomorficzne i nienaukowe. Dziś jednak naukowcy coraz śmielej dochodzą do konkluzji, że ssaki, ptaki i ryby są o wiele bardziej podobne do nas niż wcześniej przypuszczaliśmy. Współcześni badacze dostarczają coraz większej liczby dowodów na istnienie u zwierząt nawet tak złożonych uczuć jak żałoba czy poczucie osamotnienie i utrata bezpieczeństwa.

O książce:
"Przez dziurkę od klucza" to historia trzydziestoletnich badań szympansów nad potokiem Gombe spisana przez Jane Goodall. W czerwcu 1960 roku, w wieku 26 lat Jane trafiła do Tanzanii i wyposażona w niewiele więcej poza notatnikiem, lornetką i pasją poznawania natury zaczęła obserwować życie szympansów w Narodowym Parku Gombe Stream. O naszych najbliższych żyjących krewnych wiedziano wtedy bardzo niewiele, toteż każde dokonywane przez młodą badaczkę odkrycie stawało się prawdziwą sensacją. Podchodząc do badań w sposób zupełnie nowatorski, Jane Goodall wniknęła - jak nikt przed nią - w życie społeczności szympansów i dostrzegła, że nasi krewni nie różnią się od nas samych w aż takim stopniu, jak skłonni byliśmy sądzić. Myślą, rozwiązują problemy, kochają, nienawidzą, potrafią się cieszyć i smucić. Prowadzą również ze sobą wojny, a nawet popełniają morderstwa.
"Przez dziurkę od klucza" to niezwykła opowieść, której bohaterami są szympansy. Goodall towarzyszy im w radościach i smutkach, opisuje przyjaźnie i waśnie, dochodząc do punktu, w którym świat tych zwierząt zaczyna się przenikać z naszym.

"Nie jest łatwo zgłębiać uczucia,nawet gdy przedmiotem badań są ludzie. Wiem, co czuję, gdy jestem smutna, szczęśliwa czy zagniewana, jeśli więc przyjaciel mówi mi, że jest smutny, szczęśliwy lub zagniewany, zakładam naturalnie, iż jego uczucia są podobne do moich, ale oczywiście nie mogę być tego pewna. Gdy spróbujemy zrozumieć uczucia bardziej odległe od naszych, staje się to coraz trudniejsze. Gdy zwierzętom przypisujemy ludzie uczucia, jesteśmy oskarżani o antropomorfizm - kardynalny grzech etologa. Ale co w tym takiego strasznego? Możemy badać działanie lekarstw na szympansach, ponieważ biologicznie są tak podobne do nas; jeśli zgadzamy się na istnienie zasadniczych podobieństw w mózgu i układzie nerwowym człowieka i szympansa, czyż nie jest logiczne przyjąć istnienie podobieństw pomiędzy tymi dwoma gatunkami również w najbardziej podstawowych uczuciach i emocjach?" (str. 25) 

Moje zdanie:
"Przez dziurkę od klucza" to początek badań nad emocjami zwierząt.
Goodall badała aktywnie szympansy w Afryce przez 30 lat. W swojej codziennej pracy odeszła od standardowych metod naukowych. Nie numerowała zwierząt, tylko nadawała im imiona, czyniąc je bardziej "ludzkie". W czasie swoich badań dokonała wielu odkryć, które wywołały ogromne poruszenie w świecie nauki. Jako najważniejsze z nich uważa się fakt, że szympansy tworzą narzędzia i świadomie ich używają. Do tej pory sądzono, iż jest to jedynie domena człowieka.
Autorka w swojej książce pisze również o wielu innych zachowaniach szympansów, które nie tak bardzo różnią się od naszych. Podczas wielu lat obserwacji zauważyła, że szympansy prowadzą wojny, tworzą silne więzy pomiędzy matką a dzieckiem, okazują współczucie i wzajemnie sobie pomagają.
W swojej powieści Goodall porusza także kwestie etyczne. Opowiada o tym, w jakim sposób traktowane są szympansy w laboratoriach lub cyrkach. Porywane z naturalnego środowiska, by potem służyć 'dobru społecznemu' jako żywe eksponaty w zoo, rozśmieszać dzieci w cyrku lub być materiałem badawczym. Czy tak powinniśmy obchodzić się z istotami, które są tak bardzo do nas podobne?
Książka ta, chociaż zalicza się raczej do tych popularnonaukowych napisana jest przejrzystym językiem, tworząc doskonałe źródło wiedzy o szympansach.  Warto ją przeczytać, bo to nie suchy zapis naukowy, a piękna opowieść o tych cudownych istotach i walce o ich przyszłość.

Ocena: 7/10

Za możliwość przeczytania książki dziękuję wydawnictwu Prószyński i S-ka

Książkę można zakupić TUTAJ